Şebnem TURHAN
Bankaların TL ticari kredilerine kurumsal kredi kartı ve KMH hariç uyguladığı faiz oranları ortalamada Hazine, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu ile Merkez Bankası’nın üst üste makroihtiyati önlemler açıkladığı haziran dönemine yakınlaştı. İlk önlemlerin açıklandığı 9 Haziran haftasında yüzde 24,91 seviyesinde olan kurumsal kredi kartı ve KMH hariç TL ticari kredi faizleri 5 Ağustos haftası itibariyle bir önceki haftaya göre 131 baz puan düşüşle yüzde 27,20’ye geriledi. Önlemlerin ardından ticari kredi faizi yüzde 31,33’e kadar yükselmiş rotatif kredi faizleri ise yüzde 50 seviyesini aşmıştı. Tüketici kredileri faizlerinde ise yükseliş 5 Ağustos haftasında da sürdü ve ihtiyaç kredisi faizi yüzde 34,45 seviyesine çıktı. Bankacılık kaynakları düzenleyici kurumların ticari kredi faizinin yüzde 22’yi aşmaması konusunda yazı gönderdiğini ileri sürerken bankaların da KOBİ’lere yüzde 27, KOBİ dışına ise yüzde 34’lere varan oranlarda faiz uygulayarak ortalamayı düşürdüğünü dile getirdi.
Son haftalarda şirketler, sık sık bankaların yüksek ticari kredi faizlerine ilişkin şikayetlerini ekonomi yönetimine iletti. Merkez Bankası ile sanayiciler arasında tartışmalar yaşandı ve son olarak da kamu bankası yöneticileri sanayicilerle bir araya geldi. Toplantılarda sanayicinin en büyük şikayeti yüzde 30-50’ye çıkan TL ticari kredi faizleri ve kredi kullanımında karşı karşıya kalınan güçlükler oldu. Özellikle 24 Haziran’da BDDK’nın aldığı önlemlerle hızla yükselen TL ticari kredi faizleri ile yine Merkez Bankası’nın dikkat çektiği ve BDDK’nın bankalara yönelik uyguladığı kredinin doğru yere aktarımını takip süreçleri ticari kredi büyümesinin de ivme kaybetmesi sonucunu doğurdu. Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu da son Enflasyon Raporu sunumunda gelen sorular üzerine kredi faizlerinin yüzde 14 politika faizine yakınsayacağını ileri sürdü. Özellikle bankaların çok çok iyi gelen ikinci çeyrek bilançoları ve katlayan kar artışları da okların bankaların üzerine çevrilmesine neden oldu.
Öte yandan TBB Başkanı Alpaslan Çakar’ın TOBB ile toplantısındaki sunumunda yer alan verilere göre yılın ilk yedi ayında ticari kredi artışı yüzde 49 olurken 2021’in aynı döneminde bu oran yüzde 5 seviyesindeydi. Büyük işletmelere verilen kredilerde aynı dönemde artış yüzde 50, KOBİ kredilerinde ise yüzde 47 olarak hesaplandı. Ticari kredilerin yüzde 29’unun da imalat sektörüne, yüzde 16’sının ticaret sektörüne yüzde 10’unun da inşaat sektörüne verilirken TL kredilerin TL mevduata oranı da Temmuz 2022 itibariyle yüzde 123 gerçekleşti.
Düşük faize komisyon ve masraf çözümü Tüm bu tartışmaların ardından piyasanın biraz rahatladığı Merkez Bankası verilerinden de görülüyor. Özellikle 24 Haziran’daki döviz mevduatı limitiyle TL ticari kredi verilmesi önlemi devreye girdiğinde bankaların da tam olarak ne yapacağını bilememesi birkaç gün kredi kullanımını durdurmuştu. Ardından konuya açıklık getirildiğinde de TL ticari kredi faizleri ortalamada Merkez Bankası verilerine yüzde 31,33’e yükselmiş bazı bankalarda ise yüzde 40 seviyeleri bile görülmüştü. Kamu bankaları ise uzun bir süredir TLREF artı 2-4 puan üzerinde TL ticari kredi faizi uyguladığını belirtiyor. TLREF faizi yüzde 13,95 seviyelerinde. Kamu bankalarının en yüksek yüzde 18’den ticari kredi kullanımı sağladığını belirten kamu bankası kaynakları kredinin ise oldukça seçici şekilde kullandırıldığına da dikkat çekiyor. TL ticari kredi faizi düşmüş olsa da bankaların uyguladıkları komisyon ve ekstralarla kredi maliyetini arttırdığını belirten bankacılık kaynağı özellikle masrafların artırılmasıyla da kredi faizi düşük olsa da kullanım sırasındaki maliyeti yükselttiğine işaret etti.
‘Ticari kredi faizi yüzde 22’yi aşmasın’ telkini Bir başka bankacılık sektörü kaynağı ise bankacılık otoritelerinin bankalara bir yazı göndererek TL cinsi ticari kredi faizlerinin en fazla yüzde 22 olarak uygulanmasını telkin ettiğini ileri sürdü. Kamu otoritelerinin faizi düşürün baskısı yaptığını ileri süren bankacılık kaynağı faizlerde bu yüzden bir düşüşün sağlandığı ve bunun devamının mümkün olduğunu belirtirken ancak düşüşün uzun soluklu olmasını beklemediğini ifade etti. Bankacılık kaynakları telkin ile ticari kredi faizinin yüzde 22’ye düşürülmesi durumunda da bankaların kredi koşullarını daha zorlaştırabileceğine ve bu oranlarda kullandırılan kredinin de oldukça düşük miktarlarda kalabileceğine dikkat çekti.
Tüketici kredi faizlerinde yükseliş sürüyor
Merkez Bankası verilerine göre 5 Ağustos itibariyle TL cinsi tüm kredi faizlerinde düşüş yaşanırken ihtiyaç kredisi faizlerinde yükseliş devam etti. Verilere göre TL bazlı konut kredi faizleri 21 baz puan artışla yüzde 18,66; taşıt kredi faizleri 100 baz puan artışla yüzde 27,93 ve ihtiyaç kredi faizleri 13 baz puan artışla yüzde 34,45 olarak gerçekleşti. Bankaların TL mevduat için uyguladıkları faiz oranı da 05 Ağustos haftasında bir önceki haftaya göre 29 baz puan azalışla yüzde 17,35 olurken, dolar mevduat faizi 6 baz puan azalışla yüzde 2,48 ve Euro mevduat faizi 0 baz puan azalışla yüzde 1,07’ye indi. TL mevduatta 3 aya kadar vadeli mevduatta ise faiz oranı ortalamada yüzde 20’nin üzerine çıktı. Dolar bazlı ticari kredilerin faiz oranı aynı haftada 146 baz puan artışla yüzde 8,48’e çıkarken, Euro bazlı ticari kredilerin faiz oranı 67 baz puan azalışla yüzde 5,85’e indi.