Bankacılık sektörünün KOBİ’lere kullandırdığı kredilerin bakiyesi son bir yılda yüzde 86 artarak Ekim sonu itibariyle 1 trilyon 789 milyar liraya ulaştı. Türkiye’deki tüm işletmelerin sayıca yüzde 99,8’ini oluşturan ve istihdam, yatırım ve üretime katkıları ile ülke ekonomisinin adeta omurgasını oluşturan küçük ve orta boş işletmelere (KOBİ) bankacılık sektörünce açılan kredilerin hacminin yıl sonu itibariyle 2 trilyon lirayı aşması bekleniyor.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nca (BDDK) yapılan belirlemelere göre KOBİ kredi hacmi bu yılın ilk on ayında yüzde 66,5 artışla 1 trilyon 789 milyar liraya ulaştı. KOBİ kredileri Ekim 2022 sonu itibariyle son bir yılda ise yüzde 85,8 oranında 826 milyar 189,9 milyon liralık net artış gösterdi. Başka bir deyişle bankalar son bir yılda KOBİ’lere net bazda bu kadar yeni kredi açtı. Bankacılık sektörünün 2012 sonunda 200 milyar liranın altında bulunan KOBİ kredi hacmi, 2014’de 300 milyarı, 2016’da 400 milyarı, 2017’de 500 milyarı, 2018’de 600 milyarı, 2020’de 800 milyarı, 2021 sonunda 1 trilyon lirayı aşmıştı.
KOBİ kredileri hacminde en büyük bölümü sayıca daha az, ancak çalışan sayısı ve satış hasılatı daha yüksek olan “orta boy” işletmelerin kullanımının bakiyesi oluşturuyor. Çalışan sayısı 50-250 kişi, yıllık satış hasılatı veya mali bilançosu 50-250 milyon TL arasında olan orta boy işletmelerin Ekim sonu itibariyle 147 bin 200 hesaptaki kredilerinin toplam bakiyesi 694 milyar 66,4 milyon lira.
10-50 arası kişi çalıştıran, mali kriterleri 5-50 milyon lira arasında bulunan “küçük” işletmelerin 519 bin 78 hesaptaki toplam kredi bakiyeleri de 600 milyar 596,5 milyon lira.
Sayıca en büyük bölümü oluşturan, 10’dan az çalışanı ve mali kriterlerde 5 milyon liranın altında olan “mikro” işletmelerin ise hesap sayısının 3 milyon 735 bin 793, toplam kredi bakiyelerinin de 494 milyar 334,2 milyon lira olduğu belirlendi.
Buna göre KOBİ/hesap bazında ortalama kredi kullanımı orta büyüklükteki işletmelerde 4 milyon 715 bin, küçük işletmelerde 1 milyon 157 bin, mikro işletmelerde ise 132 bin lira düzeyinde bulunuyor. Ortalama kredi büyüklüğü toplamda ise 406 bin lira düzeyinde.
En çok kredi kamu bankalarından
Ekim sonu itibariyle KOBİ kredi hacminin 830 milyar 568,4 milyon lira en büyük bölümünün kamu bankalarınca kullandırıldığı belirlendi. Kamu bankalarının KOBİ kredisi hacmi bu yıl ilk on ayda yüzde 55, son bir yılda yüzde 70,2 büyüdü.
Oransal bazda en büyük artış ise yabancı bankaların açtığı kredilerde. Bu bankalarca KOBİ’lere kullandırılan kredilerin hacmi ilk on ayda yüzde 97,8, son bir yılda yüzde 123,7 artışla Ekim sonu itibariyle 494 milyar 625 milyon liraya ulaştı. Yerli özel bankaların KOBİ kredisi hacmi de on ayda yüzde 60,9, son bir yılda yüzde 82,7 artışla 463 milyar 803,7 milyon lira oldu.
Takipteki KOBİ kredileri azaldı
Bankaların KOBİ kredilerinde takibe düşen miktarın ise Ekim sonu itibariyle 59 milyar 351,4 milyon lira olduğu belirlendi. Bir yıl öncesine göre yüzde 5 daha yüksek olan bu tutarın, 2021 sonuna göre ise yüzde 0,3 azaldığı belirlendi. Ekim 2021 sonunda 56 milyar 551,4 milyon lira olan takipteki KOBİ kredisi hacmi, 2021 sonu itibariyle 59 milyar 514,3 milyon liraya çıkmıştı.
İlk on ayda takipteki kredi hacminin orta boy işletmelerde yüzde 11,9, küçük işletmelerde yüzde 4,2 küçülürken, mikro işletmelerde yüzde 21,4 arttığı dikkati çekti. Takibe düşen kredi borcu bulunan KOBİ/hesap sayısı orta boy işletmelerde yüzde 38,4, küçük işletmelerde yüzde 32,6 azalırken, mikro işletmelerde yüzde 35,8 artış gösterdi ve toplamda yüzde 17,9 artışla 353 bin 955 oldu.
Takipteki oran yüzde 10’dan yüzde 3’e düştü
Takipteki KOBİ kredilerinin toplam kredi hacmine oranı düşüş göstererek Ekim sonu itibariyle yüzde 3,3’e indi. 2012 sonu itibariyle yüzde 3,3 olan takipteki oran, özellikle 2018’den itibaren yükselerek anılan yıl yüzde 7,2 olmuş, 2019’da ise yüzde 10’u aşmıştı. Söz konusu oran 2020’de yüzde 6,9’a, 2021 sonunda yüzde 5,5’e, son verilere göre ise yüzde 3,3’e düşmüş bulunuyor.
Tüm işletmelerin yüzde 99,8’i KOBİ
TÜİK verilerine göre Türkiye’de toplam 3 milyon 427 bin 891 işletme bulunuyor. Bunlar içinde 3 milyon 419 bin 773 olan KOBİ sayısı, yapılan son düzenleme ile yeniden belirlenen kriterlere göre 3 milyon 421 bin 817’ye yükseldi. Bu işletmeler KOBİ sınıfına dahil olarak devletin KOBİ’lere yönelik destek ve teşviklerden yararlanabiliyor.
Buna göre Türkiye’de de işletmelerin yaklaşık yüzde 99,8’ini oluşturan KOBİ’ler, aynı zamanda toplam istihdamın yüzde 77,8’ini, toplam yatırımların yüzde 53,2’sini, üretimin de yüzde 54,2’sini gerçekleştiriyor.
KOBİ tanımı
Mart ayında yapılan düzenleme ile küçük ve orta ölçekli işletmelerin tespitinde kullanılan kriterler güncellendi. KOBİ olmak için gerekli kriterlerden biri olan net satış hasılatı veya mali bilanço limitinin (mali kriter), 125 milyon TL’den 250 milyon TL’ye çıkarılması ile KOBİ sınıfına giren işletme sayısı arttı. Buna göre 250 kişiden az çalışan istihdam eden, yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri 250 milyon lirayı aşmayan işletmeler KOBİ olarak tanımlanıyor.
Bu kapsamda; çalışan sayısı 10’dan az, yıllık net satış hasılatı veya mali bilançoya ilişkin mali kriterde 5 milyon liranın altında olanlar “mikro”; çalışan sayısı 10-50 arası (50’den az), mali kriterde 50 milyon TL’yi aşmayanlar “küçük”; çalışan sayısı 50-250 arası (250’den az), mali kriterde 250 milyon TL’yi aşmayanlar ise “orta büyüklükte işletme” kabul ediliyor.
KOBİ’lerin finansmanı neden önemli?
Dünya Bankası tarafından küçük ve orta ölçekli işletmeler, yalnızca ekonomik gelişimin değil sosyal dengenin ve istikrarın da en önemli aktörleri olarak ifade ediliyor. Türkiye’nin de üyeleri arasında bulunduğu Ekonomik Kalkınma ve İş birliği Örgütü’ne (OECD) üye ülkelerdeki KOBİ’ler işletmelerin yüzde 85’lik kısmını, istihdamın ise yüzde 70’ini oluşturuyor. Bu nedenle ülke ekonomilerinin güçlü ve sürdürülebilir olarak kalkınmasının yolu, KOBİ’lerin güçlendirilmesinden geçiyor. Uzmanlar, Türkiye’nin küresel ekonomik sistemde güçlü bir rol üstlenebilmesi için KOBİ’lerin rekabet gücünün artırılması, verimliliklerinin yükseltilmesi, uluslararası piyasalarla entegrasyon süreçlerinin doğru stratejilerle desteklenmesi, yatırım, üretim ve pazarlama alanında bunlara teknik bilgi ve danışmanlık hizmetleri sağlanması, yatırımlarının desteklenmesi için maliyeti düşük uzun vadeli kredi kaynakları oluşturulmasının stratejik önemine işaret ediyor.
KOBİ kredi hacminin 830,6 milyar lira en büyük bölümü kamu bankalarınca kullandırıldı. Oransal bazda en büyük artış ise ilk on ayda yüzde 97,8, son bir yılda yüzde 123,7 oranıyla yabancı bankaların KOBİ kredilerinde.
Kredilerin 694,1 milyar lira ile en büyük bölümünü, sayıca daha az, ancak çalışan sayısı ve satış hasılatı daha yüksek olan “orta boy” işletmelerin kullandı.
Takipteki KOBİ kredileri Ekim sonu itibariyle 59,4 milyar lira. 2019’da yüzde 10’u aşan takipteki oran yüzde 3,3’e geriledi.
Türkiye’de tüm işletmelerin sayıca yüzde 99,8’ini oluşturan KOBİ’ler, toplam istihdamın yüzde 77,8’ini, toplam yatırımların yüzde 53,2’sini, toplam üretimin yüzde 54,2’sini gerçekleştiriyor.
Naki BAKIR